Troels Brandt 1938-mi Kalaallit Nunaannut pivoq, qalipaanermillu suliaqartarluni, kalaallit danskillu assilillugit titartartarpai qalipallugillu. Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsivimmi qalipakkat marluk pigaagut. Tassani kalaallit marluk qalipanneqarsimasut takuneqarsinnaapput.

Qalipakkat qalipaasiummik silittumik erseqqissumillu tagiartarlugit qalipagaapput, annikitsunnguit erseqqillutik. Qanillillugu takugaanni paasinarpoq qalipaat ataasiinnaanngitsoq, qalipaaterpassuusulli. Najoqqutai ataatsikkut piviusorpalaartuupput ilisarnartuullutillu, aanngasilaartortaanili silittumik qalipaasiuserluni tagiarsimasai ilisarnartuliaanngitsutut qalipaaterpassuaqarlutik.

Troels Brandt, Kunstakademiimi ilinniarsimasoq, Qeqertarsuarmut (taamani Godhavn) 1938-mi tikippoq, Angakkussarfimmi magister Morten P. Porsild sullitassaralugu, ilaatigut naasut, naasullu immikkuualuttortai titartartussaallugit. Danmarkimut 1940-mi uteriartussaasimagaluarpoq, sorsunneqalermalli ukiuni suli tallimani Kalaallit Nunaanniittariaqarsimavoq. Ukiuni 1940-mit 1943-mut kitaani assigiinngitsuni sulivoq. Ukioq 1943 kontrolløritut Qassiarsummi atorfinitsinneqarpoq – amerikarmiut Narsarsuarmi sakkutooqarfiata qanittunnguani. Ukiaanerani 1945-mi Danmarkimut uterpoq, kingornali Kalaallit Nunaat arlaleriarluni tikeraartarlugu.

Ilusilersuisarnermini qanittumiittut najoqqutarisarpai. Ullorsiutaani – Forlaget Atuagkat-nit atuakkatut saqqummersinneqarsimavoq – allassimasoqanngilaq qalipaalluni assilialiai inniminnigaasarnersut. Ullorsiutaanittaaq qalipaalluni inunnik assilialiai eqqumiitsuliaaluunniit pillugit annerusumik allassimasoqanngilaq – tamatigungajalli nalunaarsortarlugu maanna una unalu titartarsimallugit.

Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsivimmi qalipakkap aappaani angut qalipanneqarsimavoq qaamasumik tunuliaqartillugu. Tassa Edvard Narssarmiu. Taanna qalipagaavoq novembarimi 1941, Qaqortumi (taamani Julianehåb). Nujaani qaamaneq tarrartallu Troels Brandtip pinnguaralugit akuleriissilluarsimavai. Isigilluaraanni nujai ullumikkut tungujortoq taartuunerat qaamasutut ersippoq. Aallaqqaataaniilli taama tungujortuusimanersut oqaatigiuminaappoq.
Qalipakkap aappaani arnaq utoqqasaaq qeersaartoq qorsummik aanngasiartumik tunuliaqutaqarpoq – tunuliaqusiutissallugu ilisarnaatigilluagaa, taannami Brandtip assilialiaani amerlasuuni takuneqarsinnaavoq. 1943-mi Igalikumi qalipagaraa, tassaallunilu Inger Olsen.

Ullorsiummini pingaarnertut allaaserisarsimavai qimussernerit, pisuttuarnerit, sila, ataatsimuualaarnerit, inuit nunallu. Nunalli pissusaa pillugu suliai alutornartumik qalipaatigissuupput – ingammik Kalaallit Nunaata kujataani. Aajuku assersuutit pingasut Troels Brandtip qalipaasersuineq pillugu paasinnittarnerminik nalunaarsugai, arlalippassuariarluni inunnik qalipaasarnermini uteqqiattumik suliarisarsimasai:

”Ippassaq karsi nassarlugu Kalaallit nunaata kujataani aasarissuarmi, qalipaatit sungaartut qorsooqqissullu narsani erseqqisseruttornerini, tunguusanik aappilasunillu ujarattarasaartuni, sakkortuumik qaamasumillu imarnersaqartumi qaallorissunillu nuiatarasaartumi qalipaajartorpunga.”

”Ullaaq qalipakkiartorpakka: ukialernerani qalipaatit kajortikkiartuaartut, aappilasunik tunguusanillu ujarattarasaartut.”

”Ullaap tungaani karsi qalipaataasivik nassarlugu nuna apeqqammisoq seqinermi qaallorissoq tungujortunillu tarrartarasaartoq, kajortunik taangajattunik issortaqartoq, qasertunik aappilasunillu ujarattalik, kalaallit illunnguat, ungasissumilu qaqqat qilaap tungujortup nalaaniittut qalipakkiartorlugit.”

Allaaserinnittoq: Stine Lundberg Hansen. 2017.

Uanngaanniit tigusat: Troels Brandt – Dagbog fra Grønland 1938-1945, Forlaget Atuagkat, 1999.